Đèo Mụ Giạ: truyền thuyết và ngày nay...

Đèo Mụ Giạ nằm trên Đường 12A, gần cửa khẩu Cha Lo, là địa giới tự nhiên của hai nước Việt Nam và Lào. Nơi đây có núi cao, rừng rậm nhiều khe suối. Đèo Mụ Giạ là một di tích lịch sử.

< Đèo Mụ Giạ.

Cách đây hơn một trăm năm từng in dấu chân của vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết trong phong trào Cần Vương đầu thế kỷ XX. Đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, đèo Mụ Giạ nói riêng và cả tuyến đường 12A nói chung là một tọa độ lửa, nơi ghi dấu nhiều chiến công hiển hách của quân dân ta đánh bại mọi cuộc tấn công hủy diệt của máy bay Mỹ bảo đảm cho tuyến đường thông suốt chi viện cho tiền tuyến.

Đèo Mụ Giạ là con đèo thủy chung của tình đoàn kết chiến đấu hai dân tộc Việt- Lào trong hai cuộc kháng chiến và ngày nay là con đèo gắn kết tình hình nghị và cùng nhau phát triển của hai tỉnh Quảng Bình và Khăm Muộn.

Truyền thuyết kể rằng: thuở xa xưa, nước ta thời các vua Hùng, tiếp giáp với nước Tiết Hầu ở phương Nam. Hai nước Văn Lang và Tiết hầu cùng chung biên giới, núi liền núi, sông liền sông. Vì thế nhiều lúc không phân biệt đâu là ranh giới. Ngày ấy, trong dân gian đã có nhiều ý kiến đưa ra phải làm sao để phân chia ranh giới rạch ròi của mỗi nước. Hai ông vua của hai nước vốn tính hiền hòa, không muốn chiến tranh xảy ra bằng đao binh để phân chia biên giới bèn nghĩ cách để giải quyết bằng hòa bình. Mỗi bên cử một người ra đi từ nước mình sang nước bên kia cùng một thời gian, cùng một giờ, cùng một ngày nếu ai đến trước gặp nhau ở đâu thì lấy đó làm ranh giới biên cương của mỗi nước. Dulichgo

Nhà vua cử sứ giả ra đi tìm khắp cả nước tìm người tài giỏi để đảm nhận trọng trách này. Sứ giả đã đi khắp nơi hết vùng này sang vùng khác mà vẫn chưa tìm được người. Mặc dù đã sắp đến ngày thi tài nhưng vẫn chưa tìm được ai vừa ý. Lúc ấy ở một làng quê hẻo lánh, tận miền Tây của tỉnh Quảng Bình có một bà già khỏe mạnh, bà chỉ sống có một mình. Vì ở vùng hẻo lánh, sống lẻ loi đơn độc nên sứ giả tìm mãi đến gần ngày cuối cùng mới tìm được. Khi nghe sứ giả nói tin này, bà già rất mừng, bà đã sốt sắng nhận lời.Thấy bà người cao to khỏe mạnh khác thường, sứ giả khấp khởi mừng thầm vội vả đưa bà về yết kiến nhà vua. Vua rất đổi vui mừng, cử bà tham gia vào cuộc thi đi bộ vào sáng hôm sau. Suốt đêm ấy, bộ phận nhà bếp đã chuẩn bị cho bà cơm nước để bà ăn. Bà tên là Giạ đã ăn hết mấy nong cơm lớn để tờ mờ sáng hôm sau bước vào cuộc thi đấu.

Rạng canh năm, khi gà vừa báo canh thứ nhất, mụ Giạ đã chuẩn bị khởi hành. Bà đi nhanh như chim bay, mỗi bước của bà đi vượt qua hai ba quả núi cao, năm sáu ngọn đồi lớn. Chưa đầy nửa buổi, bà đã đi mấy trăm dặm đường. Đến quá trưa, chân bà đã đặt chân tới dãy Khai Trướng (núi Giăng Màn) ở Quảng Bình giáp ranh giữa hai nước Việt (Việt Nam) và Tiết Hầu (Lào). Và cuối cùng bà đã gặp người của nước bên kia nam con đèo.Từ đó, ngọn đèo trở thành biên giới tây nam của nước ta, ngọn đèo đó thuộc dãy núi Giăng Màn- địa giới thiên nhiên của hai nước Việt- Lào ngày nay. Dulichgo

Đó là con đèo tình nghĩa, là vùng rừng phân thủy, xuôi dòng theo con nước chảy. Bên này đi về Khe Ve, La Trọng (Việt Nam), bên kia đi về Ba Na Phầu, Lằng Khằng, bản Đủ, bản Tươn của đất nước Triệu voi. Để ghi nhớ công lao của bà mở mang bờ cõi, người ta lấy tên của bà đặt tên cho con đèo ấy là Đèo Mụ Giạ.

Có truyền thuyết khác về đèo Mụ Giạ rằng: ngày xưa đói kém, dân làng phải vào rừng tìm củ núc, củ nâu để sống qua ngày. Từng đoàn người phải tha phương cầu thực, họ kéo nhau vượt qua những ngọn núi điệp trùng của dãy Trường Sơn. Có một bà cụ già, đã già lắm, không còn ai nương tựa phải chống gậy đi theo đoàn người để tìm cái sống. Lên đến đỉnh đèo thì cụ kiệt sức, khụy xuống, trút hơi thở cuối cùng nơi ngọn đèo heo hút nơi khúc yên ngựa của dãy Giăng Màn. Người trong đoàn chôn cất cụ nơi đỉnh đèo. Về sau, cứ mỗi người đi qua nơi này đều đắp thêm cho cụ một hòn đá, nắm đất. Nấm mộ cụ ngày càng cao rộng, trở thành một cột mốc của những tha phương cầu thực xứ người. Họ đặt tên cho ngọn đèo nơi biên giới giữa hai nước Việt- Lào đèo Mụ Giạ (đèo bà già- theo tiếng địa phương).

Đèo Mụ Giạ (có nơi ghi là đèo Mụ Già) ở Quảng Bình là một đèo trên quốc lộ 12A giáp biên giới Việt Nam-Lào. Đèo thuộc địa phận 3 xã Hóa Thanh, Trọng Hóa và Dân Hóa huyện Minh Hóa, cao khoảng 480 mét, dài khoảng 20 km từ ngã ba Khe Ve (xã Hóa Thanh) đến gần cửa khẩu Cha Lo (xã Dân Hóa).

Thời Pháp thuộc, chính quyền thực dân có kế hoạch đào một hệ thống hầm đường bộ xuyên qua núi dưới đèo Mụ Giạ phục vụ cho tuyến đường sắt từ Tân Ấp tới Thakhek. Sau do vấn đề ngân sách và kỹ thuật, hầm đường bộ dù đã bắt đầu được thi công nhưng buộc phải bỏ dở. Thay vào đó, chính quyền thực dân cho dựng tuyến cáp treo dài 40 km (cách gọi cũ là "không trung thiết lộ") chạy từ Xóm Cục tới Naphao (Lào). Bằng tuyến đường sắt Tân Ấp-Xóm Cục và tuyến cáp treo Xóm Cục-Naphao, hàng hóa từ Việt Nam được vận chuyển sang Lào và thiếc khai thác ở Thakhek được vận chuyển ra các cảng miền Trung. Trong chiến tranh Đông Dương, tuyến cáp treo này đã bị phá hủy. Dulichgo

Trong chiến tranh Việt Nam, công binh Việt Nam đã được huy động để tạo ra lối đi trên đỉnh đèo vượt từ Đông Trường Sơn sang Tây Trường Sơn, xây dựng hệ thống đường ống xăng dầu ở khu vực đèo Mụ Giạ để cấp nhiên liệu cho các phương tiện vận tải của miền Bắc Việt Nam thâm nhập vào miền Nam. Do đó, một trong những mục tiêu đầu tiên ở miền Bắc Việt Nam mà Mỹ dùng pháo đài bay B-52 tấn công là đèo Mụ Giạ.

Năm 2003, chính phủ Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào đề xuất xây dựng tuyến đường sắt từ Thakhek qua Mụ Giạ xuống cảng Vũng Áng. Tháng 12 năm 2007, Bộ Giao thông vận tải Việt Nam đã giao cho Cục Đường sắt Việt Nam lập báo cáo đầu tư xây dựng tuyến đường sắt qua Mụ Giạ sang Lào này. Đây là một phần trong dự án “Xa lộ song hành xuyên Đông Dương” (Đường bộ và đường sắt).

Đường bộ sẽ bắt đầu từ thủ đô Hà Nội chạy dọc theo đường bộ và đường sắt hiện hữu qua Phủ Lý  Ninh Bình - Thanh Hóa - Nghệ An nối lên đường Hồ Chí Minh phía tây Hà Tĩnh tiếp đến bắc Quảng Bình tới chân đèo Mụ Giạ giáp biên giới Việt - Lào. Từ đây xuôi về ngã baNaphao, xuôi tiếp theo đường 23 về tới Mường Phìn. Từ Mường Phìn xuôi tiếp đường 23 thẳng xuống phía nam tới Xalavan.

Từ Xalavan tới Paske. Rồi từ Pakse xuôi theo quốc lộ 14 về phía nam thẳng qua biên giới Campuchia tới ngã tư Stung Treng. Từ Stung Treng tới Kratie. Từ Kratie theo đường bộ có sẵn theo biên giới Việt Nam - Campuchia về tới Lộc Ninh, Bình Phước. Từ Lộc Ninh đi thẳng theo quốc lộ về Bình Dương, qua Chơn Thành, Thủ Dầu Một về tới TP.HCM. Tổng cự ly khoảng 1.410km. Kinh phí thực hiện dự án này dự kiến khoảng 20 tỉ USD.

Du lịch, GO! tổng hợp từ blog Xaquangson, Wikipedia và nhiều nguồn khác